Լեզվի կոմիտեն տարբեր լեզուներից փոխառնվող հատուկ անունների գրության և արտասանության սկզբունքների մշակման կարիք է տեսնում

ՀՀ ԿԳՄՍՆ Լեզվի կոմիտեն, հաշվի առնելով այն փաստը, որ վերջին տարիներին լեզվում շատացել են թարգմանված կամ նորաստեղծ հասկացությունները, դրանք համապատասխան բացատրություններով ի մի բերելու կարիք է տեսնում: Կոմիտեն կարծում է՝ հատկապես հատուկ անունների դեպքում կարիք կա տարբերակված մոտեցմամբ մշակել տարբեր լեզուներից փոխառնվող հատուկ անունների գրության և արտասանության սկզբունքներ:

Այդ ուղղությամբ աշխատանքներ են տարվում Հայաստանի գիտական և բարձրագույն կրթական հաստատությունների հետ: Ոլորտային գիտնականների հետ համատեղ աշխատանքի միջոցով հնարավոր կլինի մշակել լեզվական տարբեր հարցերին վերաբերող կանոնարկման սկզբունքներ` նկատի առնելով արդեն գոյություն ունեցող գրական հայերենի կանոնարկման ավանդույթը:

Մարտի 12-ին լրագրողների հետ հանդիպմանը կոմիտեի նախագահ Սիրանուշ Դվոյանը հիշեցրեց՝ օրենքով Լեզվի կոմիտեին վերապահված գործառույթների շրջանակում կառույցը պետք է նպաստի նաև հայերենի կանոնարկման սկզբունքների մշակմանը:

Այդ ուղղությամբ պաշտոնական միակ փաստաթուղթը 2006 թվականին հրատարակված Տերմինաբանական տեղեկատուն է, որտեղ տրված են հայերենի բառակերտման, տերմինակազմության, տառադարձման, կետադրման գրական հայերենում գիտականորեն փաստված սկզբունքները:

«Տեղեկատուն թողարկվել է Լեզվի բարձրագույն խորհրդի գործունեության շրջանակներում: Այն գործել է 1990-ականներից հետո: Դաշտում շատ մեծ բաց կա, քանի որ վերջին 30 տարում Հայաստանում շատ են թարգմանություններ իրականացվում բնագրից: Խորհրդային շրջանում հիմնականում թարգմանությունները միջնորդավորված լեզվից էին՝ ռուսերենից, իսկ 1990-ականների վերջերին՝ անգլերենից, ֆրանսերենից: Շատ ուրախ եմ դրա համար, սակայն այդ երևույթն իր հետ բերել է լեզվի խնդիրներ. վերջին տասնամյակներին հատկապես ուղիղ, ոչ միջնորդավորված թարգմանության ճանապարհով հայերենը հարստացել է նոր բառերով ու հասկացություններով, գոյացել են բազմաձևություններ», ասաց Դվոյանը:

Նրա խոսքով՝ լրատվամիջոցներն ու հանրային դաշտն իրենց հերթին տարբեր աղբյուրներից փոխառել ու շրջանառում են հատուկ անուններ ու բառեր:

«Հաճախ ստանում ենք զանգեր, երբ մեզ հարցնում են, թե որ բառն է ավելի տեղին օգտագործել այս կամ այն համատեքստում: Դա հեշտ է կարգավորել, երբ արդեն բառերն ու հասկացությունները կանոնարկված են, բայց նոր բառերի դեպքում դժվար է»,-ասաց Դվոյանը:

Նա կարծում է՝ պետական լեզուն պահպանելու սահմանադրական նորմը գործում է, սակայն օրենքն ու կանոնակարգումները ժամանակ առ ժամանակ թարմացումների կարիք ունեն, քանի որ կյանքը զարգանում է, և օրենքները չեն համապատասխանում կյանքի պահանջներին: Նման իրավիճակներում մտածում են նոր կարգավորումների մասին: «Ամենավառ օրինակներից մեկը շենքերի վրա փակցված ցուցանակներն ու գովազդներն են: Եթե դա 1990-ականներին կամ 2000-ականներին լուրջ խնդիր չի եղել, քանի որ տնտեսությունն էլ այսքան զարգացած չէր, ապա այսօր մեծ խնդիր է, քանի որ այն ճանապարհներով ու եղանակներով, որ իրականացրել ենք վերահսկումն ու արդյունք ստացել, այսօր այդ միջոցներով հնարավոր չէ դա անել: Հիմա նախագիծ է մշակվում գովազդի մասին օրենքում լրացումներ անելու և փոփոխություններ մտցնելու ուղղությամբ»,-ընդգծեց կոմիտեի նախագահը:

Անդրադառնալով օտարաբանություններին՝ Դվոյանը շեշտեց, որ Լեզվի կոմիտեն տերմինները հայաֆիկացնելու գործառույթ չի իրականացնում: Դա ոլորտներին է տրված: «Ոլորտները մշակում են իրենց մասնագիտական լեզուն: Կոմիտեն կարող է համապատասխան մասնագետների, ոլորտների հետ համագործակցելով գալ ընդհանուր որոշման ու պարբերաբար հրատարակել ցանկեր, ձեռնարկներ, և ասել, որ մասնագետների հետ քննարկման արդյունքում եկել ենք այն եզրակացության, որ գործածական է այս կամ այն լեզուն: Սա հիմնական մոտեցումն է»,-ասաց Սիրանուշ Դվոյանը:

Նրա համոզմամբ՝ հայերենը կարող է գրավիչ լեզու դառնալ, եթե գրողները մշակեն լեզու, մշակեն այսօրվա հայերենը, ժամանակակից հայերենը: «Տարբեր հայերեններ կան՝ գրաբարից սկսած, միջին հայերեն, 19-րդ դարում օգտագործված հայերեն, խորհրդային շրջանի հայերեն և այլն: Րաֆֆու և Հրանտ Մաթևոսյանի լեզուն տարբերվում է, ամեն մեկը յուրովի հմայիչ է: Լեզուն սերտորեն կապված է պատմական այն ժամանակաշրջանի հետ, որում այն գործածվում է, ուստի գրավիչ կարող են դարձնել գրողները, գիտնականները:

Հայերենը պետք է ոլորտային լեզու դառնա, տարբեր ոլորտներ պետք է մշակեն համարժեք լեզու, իսկ Լեզվի կոմիտեն սիրով կմասնակցի բոլոր աշխատանքներին՝ կանոնարկմանը, լեզվի միջազգայնացմանը»,-եզրափակեց Սիրանուշ Դվոյանը:

Այս թեմայով Տանել չեմ կարող սուտը, չեմ կարող դիմանալ, երբ տեսնում եմ, թե ինչպես է կործանվում երկիրը Բագրատ Սրբազանին եմ տեսնում որպես վարչապետ, թեկուզ` անցումային կառավարության դեպքում Վարչապետի նոր թեկնածուի տարբեր անուններ են քննարկվում, բայց դեռ որոշում չկա. Բագրատ Սրբազան Հայաստանի տարբեր մարզերից, ԱՄՆ-ից ինչքան «նարկոբարոն» և «կրիմինալ» կա, հավաքվել, եկել են. Բագրատ Սրբազան (տեսանյութ) Նիկոլը հիմա փորձում է օրակարգ շեղել, տարբեր թեզեր է դաշտ նետում, հերթական ստերը պատմում. Արթուր Վանեցյան Եթե Հանրայինը ճշմարտացիորեն ներկայացներ իրավիճակը, մայիսի 9-ին սպասելու կարիք էլ չէր լինի․ Դավիթ Սարգսյան Առաջին անգամ եմ կին պարեկ տեսնում, շնորհակալ եմ ծառայության համար. Բագրատ Սրբազան (տեսանյութ) Դատախազությունը սրբազան կառույց է, իսկ դատախազները՝ տարբեր աստիճանի սրբեր․ փաստաբանի արձագանքը՝ Վարդապետյանին «Արմավիր» ՔԿՀ-ում հանդիպեցի իշխանության՝ տարբեր գործերով կալանքի ենթարկված 4 քաղաքացիների. Աբրահամյան Դեսպանները չե՞ն տեսնում՝ ոստիկանապետություն ենք դառնում, փող են տալիս իբր ժողովրդավարության համար (տեսանյութ)